Voel hier, voel nu!
Ontdek de verborgen schatten van Awareness Through the Body.
ATB biedt onder andere sensorische, tastbare ervaringen van aandacht in het lichaam, zodat men door te ontdekken hoe aandacht voelt en hoe deze te gebruiken, zichzelf beter kan leren kennen.
Hoe wordt aandacht in het lichaam ervaren? Hoe beïnvloedt het lichaam? Wat is bewustzijn? Hoe kunnen we via het lichaam toegang krijgen tot een dieper gevoel van zelf?
Een interview van AVToday met Aloka en Joan over hun benadering van bewustzijn in het lichaam en hoe zij dit zeer gewaardeerde programma hebben geïnitieerd om dit bij kinderen en volwassenen te ontwikkelen.
Hoe zijn jullie beiden betrokken geraakt bij beweging, en hoe heeft dat invloed gehad op jullie relatie met jullie lichaam?
Aloka: Mijn werk met het lichaam begon met Hatha Yoga toen ik zevenenveertig jaar geleden in de Sri Aurobindo Ashram kwam wonen. Een paar jaar later begon ik in de Ashram Rolf Gelewski’s improvisatietechnieken en Tai Chi te leren, evenals ademtechnieken. Het was door met deze verschillende benaderingen in combinatie te werken, dat ik mijn eigen begrip en inzichten begon te ontwikkelen over het verkennen en uitbreiden van bewustzijn door het lichaam te gebruiken. Mijn training als Watsu-therapeut heeft veel bijgedragen aan mijn onderzoek naar het belichamen van bewustzijn. Vroeger dacht ik dat ik nooit zonder dansen zou kunnen leven. Door me echter diep onder te dompelen in Awareness Through the Body (ATB), heb ik het gevoel een ander type dans ontdekt te hebben. Terwijl er buiten niet veel beweging is, is er een enorme hoeveelheid beweging binnen in het lichaam en het wezen.
Joan: Mijn relatie met beweging begon met Judo. Het was de eerste keer dat ik in contact kwam met het besef dat werken met het lichaam, en specifiek met aandacht in het lichaam, belangrijk voor mij was. In de loop der jaren heb ik met verschillende tradities van lichaamswerk en geestelijke controle gewerkt, waaronder de Gnostische traditie, Silva geestelijke controle, Aikido, Taoïsme en Chi gun. Ik leerde Shiatsu en werkte met mensen die zijn opgeleid in somatische disciplines, zoals de Alexandertechniek en Feldenkrais. In de loop der jaren ben ik dieper in verschillende lichaamswerktechnieken gedoken, waaronder Strain-counterstrain, Hanna Somatics en Living Somatics. Dit brede scala aan ervaringen leidde me ertoe de gemeenschappelijke draden te zien die deze tradities ons bieden over manieren om het lichaam bewust te bewonen. Ik begon met mensen te werken, waarbij ik vragen verkende zoals: Hoe wordt aandacht in het lichaam ervaren? Hoe beïnvloedt het lichaam? Wat is bewustzijn? Hoe kunnen we via het lichaam toegang krijgen tot een dieper gevoel van zelf?
Wat heeft jullie beiden gemotiveerd om Awareness Through the Body (ATB) cursussen te ontwikkelen?
Aloka: Ons proces begon in 1992, toen enkele leraren van de Transition School ons vroegen of we met hun leerlingen konden werken om hen te helpen hun houding te verbeteren. Toen we met de kinderen begonnen te interageren, realiseerden we ons dat we, om de uitlijning aan te pakken, hen eerst moesten ondersteunen bij het ontwikkelen van enkele basis maar essentiële vaardigheden, zoals het vermogen om te voelen en te luisteren naar wat er in hun lichaam gebeurde, volgehouden aandacht, concentratie en ontspanning. Al snel breidden onze zorgen zich uit voorbij een goede houding. We begonnen ons af te vragen hoe we kinderen meer zelfbewust konden maken. Hoe konden we hen in staat stellen om beter om te gaan met hun emoties, zelfbeheersing uit te oefenen en de vaardigheden van zelfsturing en verantwoordelijkheid te ontwikkelen? In wezen vroegen we ons af hoe we hen konden helpen het vermogen tot aandacht te ontwikkelen, de fundamentele bouwsteen van onze ervaring. Hoe konden we hen sensorische, tastbare ervaringen van aandacht in hun lichaam bieden, zodat ze door te ontdekken hoe aandacht aanvoelde en hoe het te gebruiken, zichzelf beter konden leren kennen? Dit werd de basis van het werk in ATB.
Is aandacht niet de basis van alle disciplines, alle benaderingen van het lichaam?
Joan: Ja! Toch vergeten disciplines het vaak. Ze gaan ervan uit dat je een inherente capaciteit hebt om aandacht te schenken. Hoe je jezelf kent, hangt cruciaal af van je vermogen om te focussen en aandacht vast te houden, van je capaciteit om te luisteren. Maar deze basisvaardigheid wordt als vanzelfsprekend beschouwd en normaal gesproken vragen mensen zich niet af wat aandacht is! Wat is de sensatie van aandacht? Wat gebeurt er als je aandacht verplaatst? Ben je werkelijk aandachtig?
TMen neemt aan dat we in staat zijn om zacht gefocuste aandacht vast te houden en te voelen, te luisteren. Maar zijn we echt aandachtig? Luisteren we echt? Of volgen we onze gedachten of vermaken we onze emoties, filters waarvan we ons misschien niet bewust zijn?
En belangrijker nog, wie luistert? Wat is de bron van bewuste, niet-gepolariseerde aandacht? We gaan vaak door het leven met heel weinig gevoel van onszelf. Wanneer we naar onszelf verwijzen, zijn we vaak niet zeker over wie we het hebben.
“Ben je echt aandachtig? Luister je echt? Of volg je gewoon je gedachten of vermaken je emoties, filters waarvan je je misschien niet bewust bent?”
Aloka: Aangezien we de leringen van Sri Aurobindo volgen, is het uiteindelijke doel om het diepste centrum of het psychische wezen te vinden en ons vervolgens rondom deze kern te organiseren. Ons zelf is zo complex en divers; de gemakkelijkere delen om toegang toe te krijgen in deze amalgam zijn het fysieke deel, het subtiele fysieke, het vitale, het mentale en al hun vermengde combinaties.
ATB biedt een manier om deze verschillende delen van ons wezen te leren kennen, te ontdekken hoe we zijn opgebouwd en hoe we functioneren. Dit stelt ons op zijn beurt in staat om zelfkennis, zelfsturing en zelfbeheersing te ontwikkelen en stelt ons in staat om echte keuzes en vrijheid uit te oefenen. Natuurlijk kan dit een leven lang duren om te bereiken! Onze intentie is om ruimte te bieden zodat dit kan beginnen te gebeuren, om de tools en oefeningen aan te bieden waarmee men hieraan kan werken, beginnend vanuit waar men zich ook bevindt.
De observerende houding lijkt centraal te staan in de praktijk van ATB. Kun je daar iets over vertellen?
Aloka: Ja, de Observator of de Getuige in ons is een belangrijk aspect van het werk. Om de verschillende delen van ons wezen echt te verkennen, moeten we in staat zijn om alles wat in ons gebeurt te observeren zonder ons ermee te identificeren, zonder oordeel of analyse. Dit biedt de kans om de zintuigen te verfijnen en te internaliseren, om ons bewust te worden van onze eigen waarnemingen en om te oefenen met het bevrijden van sensaties en waarnemingen van oordelen en vooringenomen ideeën. Wanneer we in deze detachering “observerende modus” blijven, zijn we in staat om al onze innerlijke en uiterlijke bewegingen duidelijker op te merken, zonder filters, en na verloop van tijd kunnen we onze kern, ons diepste centrum, loskoppelen van onze gedachten, gevoelens, emoties, reacties en fysieke sensaties. Uiteindelijk is dit het doel van al het werk in ATB.
Joan: Voor dit doel is het lichaam een krachtig hulpmiddel. Het biedt ons eenvoudige, tastbare sensaties waarmee we kunnen luisteren naar wat er in ons hele wezen aanwezig is, veranderingen opmerken en de niveaus en lagen van waarneming en ervaring kunnen onderscheiden.
Op deze manier kunnen we een intiemer contact maken met wat we zijn en wat er om ons heen gebeurt.
Hoe hebben jullie het repertoire voor ATB ontwikkeld? Waar hebben jullie jullie materiaal vandaan gehaald?
Aloka: Zowel Joan als ik zijn beïnvloed door alles wat we hebben geleerd en beoefend. Ik gebruik mijn ervaring met ademhaling, Watsu, dans en Hatha Yoga in ATB. In mijn praktijk van Hatha Yoga heb ik bijvoorbeeld bewust gezocht naar wat elke positie bood, hoe het mijn ademhaling beïnvloedde, de manier waarop ik mezelf daarin waarnam en hoe de asana mij in contact bracht met mijn innerlijke wezen, mijn centrum. Al deze bewustheid en bewustzijn hebben hun weg gevonden in ATB. Hoewel we misschien tools uit diverse bronnen hebben geleend, is het de nauwkeurige mapping van het menselijke bewustzijn door Sri Aurobindo in The Synthesis of Yoga die het kader voor ATB heeft gevormd. Gedurende ons proces is deze tekst onze handleiding geweest.
Joan: In ATB is een specifiek hulpmiddel of oefening nooit een doel op zich. Het is hoe deze hulpmiddelen worden gebruikt dat het meest representatief is voor het werk. We gebruiken het om bewustzijn naar het moment te brengen. Alles is ontworpen om het kind te helpen om zich in het huidige moment te ontspannen, zich bewust te zijn van wat hij of zij waarneemt, voelt, denkt en in het nu waarneemt.
Uiteindelijk is het doel om hem of haar te helpen zich bewust te worden van het bewustzijn en daardoor zelfkennis en zelfregulatie te ontwikkelen.
In dit opzicht is het werkelijke materiaal van ATB aandacht en bewustzijn, en hoe deze in en door het lichaam worden ervaren.
“Breng bewustzijn naar het moment. Ontspan in het huidige moment en wees je bewust van het bewustzijn. Het doel is het ontwikkelen van zelfkennis en zelfregulatie.” “
Kun je uitleggen wat je daarmee bedoelt?
Joan: In ATB is onze eerste taak om manieren te vinden om mensen aandacht te laten voelen als een sensatie. We doen dit door combinaties van oefeningen te gebruiken die individuen dwingen hun aandacht op verschillende manieren te gebruiken – ze kunnen het focussen of spreiden, bewegen of delen.
Bijvoorbeeld, we kunnen mensen vragen om in paren te werken, waarbij de ene persoon geblinddoekt is en de andere haar met geluid naar zich toe “trekt” terwijl ze zich door de kamer bewegen. Een dergelijke oefening zou gerichte aandacht opwekken en een sensorische referentie ervoor creëren.
Een ander spel, waarbij mensen ervaren hoe ze aandacht kunnen bewegen, houdt in dat ze een paar keer van een muur in de kamer naar de tegenoverliggende muur rennen. De facilitator vraagt hen vervolgens om naast een muur te gaan zitten, hun ogen te sluiten, de aandacht naar hun lichaam te brengen en nu alleen hun aandacht te bewegen om de tegenoverliggende muur aan te raken, daar een moment te blijven en het vervolgens terug naar hun lichaam te brengen. Zodra mensen in staat zijn om aandacht bewust te bewegen, kunnen we hen vragen om hun aandacht met verschillende zintuigen tegelijkertijd te delen. Ze kunnen bijvoorbeeld naar een bepaalde plek kijken en naar een verre geluid luisteren, terwijl ze hun houding opmerken en zich ontspannen in het bewustzijn van alledrie tegelijk.
Tijdens deze oefeningen vragen we individuen om hun lichaam te scannen en de sensaties, evenals de veranderingen in de sensaties, op te merken. We stellen vragen zoals: wat is de sensatie van aandacht geven? Hoe weet je dat je aandacht geeft? Wat gebeurt er met je sensaties en waarnemingen wanneer je aandacht verplaatst of deelt?
Ben je in staat om te merken wanneer je aandacht wordt afgeleid? Dit helpt hen een belichaamde ervaring van aandacht te verkrijgen en hun eigen persoonlijke sensorische mijlpalen voor verschillende soorten aandacht en voor aanwezigheid op te bouwen.
Bij het faciliteren van een dergelijk proces kunnen veel middelen en tools worden gebruikt. Als we daar aandachtig op zijn, en als een bepaald hulpmiddel niet werkt, kunnen we terugkeren naar de gereedschapskist en een ander hulpmiddel pakken. Dit onderscheidt ATB van andere benaderingen. Dat gezegd hebbende, hebben we enkele basis oefeningen die we consistent gebruiken omdat we ze als zeer nuttig en duidelijk hebben ervaren wanneer ze worden geoefend.
Hoe ontvouwt dit proces zich wanneer je met kinderen werkt?
Joan: Wanneer we dit werk met kinderen doen, zorgen we er eerst voor dat ze geïnteresseerd zijn, dat we hun aandacht hebben. Zonder dit hebben we niets! We doen dit door verschillende soorten spellen in snelle opvolging te combineren. Sommige spellen zorgen voor snelle, automatische aandacht en reacties, terwijl andere gerichte, kwaliteitsvolle aandacht op één specifieke sensatie genereren, zoals het in balans houden van een speelgoedje of een ballon op één vingertop. In het begin streven we er niet naar om de aandacht lange tijd vast te houden, maar eerder naar kwaliteitsvolle aandacht, zelfs als het maar voor een paar seconden is.
We zorgen er ook voor dat er veel variatie is in wat we doen, zodat het element van nieuwigheid en verrassing de kinderen geïnteresseerd houdt. Om deze reden heeft ATB een zeer uitgebreid repertoire. Er zijn oefeningen die zich richten op verschillende soorten aandacht en concentratie, anderen brengen bewustzijn naar de sensaties van ademhaling, gewicht, balans, aanraking, innerlijke en uiterlijke ruimte, naar de zintuigen en naar het subtiele fysieke lichaam.
Aloka: Als facilitators jongleren we tussen de bestaande capaciteiten van de kinderen en hun potentieel om die capaciteiten te ontwikkelen, tussen het volgen van de interesses van de kinderen en het in de loop van de tijd uitbreiden van hun interesses. Geleidelijk aan wordt de balans tussen snelle dynamische activiteiten en oefeningen die stille, gerichte aandacht genereren, omgedraaid. Waar eerder het grootste deel van de tijd aan spellen werd besteed, kunnen er naarmate de kinderen meer tijd doorbrengen en ervaring opdoen met ATB, langere periodes worden gegeven aan activiteiten die rustige, duurzame aandacht en verkenning vereisen.
Verschillende kinderen in Auroville beoefenen al lange tijd ATB. Hoe hebben ze daarvan geprofiteerd? Hoe heeft het hun dagelijks leven beïnvloed?
Joan: We krijgen verschillende soorten feedback. Aan het einde van het schooljaar wordt de kinderen gevraagd wat ze in hun dagelijks leven uit ATB gebruiken. Terwijl sommige kinderen de toepassing in het leven snel hebben gevonden, hebben anderen die link niet zo duidelijk gezien. Vaak is de impact moeilijk te meten, omdat wat kinderen in ATB hebben geoefend en ervaren, een deel van hen wordt. Het wordt natuurlijk voor hen om op bepaalde manieren aandacht te besteden en bewustzijn vast te houden.
Aloka: Tegelijkertijd merken kinderen veranderingen in zichzelf. Een jongen, die moeite had om zijn emoties onder controle te houden, meldde dat hij nu bijna altijd in staat was om te voorkomen dat hij in gevechten met andere kinderen terechtkwam. Dit betekende dat hij begon een deel van zijn wezen te observeren en beheersen dat eerder buiten zijn bewuste controle lag. Andere kinderen hebben gezegd dat ze zich meer bewust zijn van hun acties en de gevolgen daarvan. Sommige kinderen gebruiken dit werk om zichzelf te beschermen in uitdagende situaties met vrienden, op school of thuis, om hun aandacht te richten wanneer ze zich verstrooid of gestrest voelen, of om te ontspannen en in slaap te vallen. In ATB wordt veel gewerkt aan ‘ik en de groep’, waarbij kinderen bewustzijn ontwikkelen van anderen en van zichzelf in aanwezigheid van anderen. Na verloop van tijd merken ze dat ze elkaar minder de schuld geven, beter communiceren en samenwerken, zelfs met mensen die ze niet als vrienden beschouwen.
Jullie bieden ATB ook als een praktijk voor volwassenen aan. Hoe passen jullie het werk aan voor volwassenen?
Aloka: Ons werk met volwassenen begon toen we sessies voorstelden voor leraren op scholen waar we lessen gaven. We boden leraren een ruimte waar ze elkaar op een andere manier konden ontmoeten dan de gebruikelijke vergaderingen en discussies. Wij geloven dat volwassenen heel erg lijken op jongeren; het verschil is dat ze groter zijn. Iedereen, ongeacht de leeftijd, moet werken aan het ontwikkelen, of verder ontwikkelen, van de capaciteiten om bewuste aandacht vast te houden, aanwezig te zijn en de vaardigheden voor voelen en zelf-voelen te versterken.
Dus, hoewel volwassenen een langere aandachtsboog hebben en dankzij hun levenservaring dieper in zichzelf kunnen reizen, hebben we niet het gevoel gehad dat we de oefeningen zelf hoefden te veranderen.
Joan: Aan de andere kant brengt ATB enkele duidelijke verschillen naar voren tussen kinderen en volwassenen.
Kinderen zijn meestal erg kneedbaar, terwijl volwassenen dieper gewortelde programma’s hebben. Daarnaast denken sommige volwassenen dat ze al volledig gevormd zijn, wat een onderbewuste weerstand creëert tegen nieuwe sensaties en waarnemingen, omdat ze ervan uitgaan dat ze in staat zijn om aandacht te schenken en aanwezig te zijn.
Jullie hebben bijna drie decennia samengewerkt om ATB te creëren. Hoe heeft die samenwerking gewerkt?
Aloka: Samenwerken is als samen dansen. Soms heb je de leiding en stuur je, op andere momenten volg je. Soms beweeg je, en op andere momenten help je de ander om te bewegen. Natuurlijk zijn er momenten waarop je op elkaars tenen trapt of waar het pijn doet. Maar dat hoort ook bij de dans! We hebben geleerd om samen te dansen met respect, ons aan te passen en op elkaar af te stemmen.
Joan: En het feit dat de focus op het werk lag, heeft enorm geholpen. We hadden geen kant-en-klaar product dat we naar scholen brachten om te testen. In plaats daarvan waren we constant dingen samen aan het brengen, tot inzichten aan het komen en die langzaam vorm aan het geven. Het was een flexibel, organisch proces.
Aloka: I Ik denk altijd dat ATB in werkelijkheid niet van ons is. Wij zijn als mensen die, op zoek naar goud, plotseling op een ader stuiten. We volgen gewoon die ader. We blijven doorgaan en het blijft zich ontvouwen. Steeds verder…